UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ Z GRAFIKĄ:

Komórka i mitochondria

Organizm składa się z bilionów komórek tworzących narządy. Każdy aspekt życia komórki wymaga dużych ilości energii i jest uzależniony od mitochondriów. Bez nich organizm nie mógłby istnieć. Komórki aktywne takie jak mięśnia sercowego, mięśni szkieletowych czy mózgu, zawierają tysiące mitochondriów a krwinka czerwona czy komórka skóry mogą nie mieć ich wcale. Mitochondria mają ogromne znaczenie dla prawidłowego metabolizmu komórek a tym samym dla narządów. Metabolizm mitochondrialny jest skomplikowany.

Do dziś nie jesteśmy w stanie pojąć wszystkich właściwości mitochondriów, a zaburzenia w funkcjonowaniu narządów wynikają z zaburzeń pracy mitochondriów. Od prawidłowej pracy mitochondriów zależy również praca systemu immunologicznego. System immunologiczny to komórki zlokalizowane w różnych narządach: w szpiku kostnym, w węzłach chłonnych, migdałkach, w śledzionie, grasicy, a także w układzie pokarmowym. Na działanie systemu składa się tysiące różnych substancji, przebiega niezliczona ilość reakcji chemicznych, do których potrzebne są substancje białkowe zwane enzymami. Do swojej pracy potrzebują też witamin, które są aktywatorami, kofaktorami czy wyzwalaczami przemian. Potrzebują również minerałów, bez których same nie "zadziałają". W wyniku skomplikowanych przemian biochemicznych zamienione zostają w energię ATP (adenozynotrójfosforan) oraz 1-5% w wolne rodniki (ROS). Są to agresywne formy tlenu, które w przypadku braku przeciwutleniaczy mogą stać się groźne. Wraz z wiekiem, a głównie w przypadku przyjmowania niektórych leków, w chorobach pochodzenia bakteryjnego czy wirusowego, przeciwutleniaczy jest w organizmie coraz mniej.

Najważniejszymi są koenzym Q10, glutation oraz kwas alfa liponowy.

Witaminy i minerały

Na szczycie systemów ochrony antyoksydacyjnej, znajdują się witaminy z grupy B: B2, B3 i B5 odgrywają one niezastąpioną rolę w komórkowej obronie immunologicznej. Są w składzie czynnych koenzymów, biorą udział w reakcjach oksydacyjno-redukcyjnych oraz w glikolizie. Niedobór nawet jednej z tych witamin obniża siły obronne naszego organizmu. Warto je przyjmować w kompleksie wit. B.

Witaminy A i D3. Obie te witaminy potrzebują siebie nawzajem do interakcji z receptorami komórek.

Wit A to 3 substancje zwane retinoidami. Wit A zawarta w warzywach to głównie beta karoten, który musi być zamieniony w wątrobie na wit A. Beta karoten nie jest zbyt dobrze przyswajany (20 - 50 %). Im więcej spożywamy beta karotenu, tym jego wchłanialność jest mniejsza. Organizm ludzi chorych na cukrzycę typu II, niedoczynność tarczycy czy z usuniętym pęcherzykiem żółciowym takiej przemiany nie może dokonać. "Łapiąc" infekcje, a także przy dużym spożyciu białka a małym spożyciu tłuszczów, żyjąc w stresie, w okresie wzrostu, w ciąży, czy przez intensywny wysiłek fizyczny, organizm traci szybko zapasy wit A i powinno się ją suplementować. Wit A chroni przed infekcjami wirusowymi. Ważna jest równowaga między przyjmowaniem wit A oraz D. Efekt działania obu witamin jest większy. Witamina A jest najważniejszym czynnikiem chroniącym oskrzela i wszystkie błony śluzowe. Warto tu wspomnieć, że wit. A stymuluje też działanie osteoklastów. Pomaga w aktywacji białka osteokalcyny, które jest uaktywniane głównie przez obecność wit K2. Stwierdzono konieczną "współpracę" witamin A, D3 i K2.

Warto zwrócić uwagę, że wit A nie będzie pracowała bez cynku, jest on niezbędny do prawidłowego funkcjonowania białka wiążącego retinol (jeśli go brak - złe widzenie o zmierzchu).

Wit A spożywana w dawkach profilaktycznych tj. 800 µg razem z wit. D 4000 - 8 000 IU i razem z wit. K2MK7 w dawce 200 µg nie wykazuje żadnej toksyczności dla komórki.

Wit K2MK7 jest niezbędna, kiedy suplementujemy się wit. D3 lub/i preparatami wapnia (zalecanymi np.: w osteoporozie). Jest ona wyzwalaczem enzymów (kofaktorów), które są potrzebne do pracy w mitochondriach oraz aktywuje inne enzymy czy białka np.: osteokalcynę, którą wydzielają osteoblasty. Osteokalcyna wbudowuje wapń do kości i zębów, aby ją uaktywnić potrzebna jest więc wit.K2. Wit K2 aktywuje jeszcze inne białko nazywane MGP (glamacierzy). Białko to przekierowuje wapń z tkanek miękkich np.: z naczyń krwionośnych do kości. Im więcej w organizmie wit. D tym wchłanianie wapnia przebiega łatwiej, a przy braku wit. K2 wapń kierowany jest do naczyń lub do tkanek miękkich przyczyniając się do ukrytych stanów zapalnych w tym procesu popularnie zwanego miażdżycą naczyń, a w konsekwencji do zatorów czy zawałów. Warto wiedzieć, że osteokalcyna stymuluje także trzustkę do wydzielania insuliny. Wit. K2 współpracuje z wit. A i koniecznie z wit. D3. Wit. K2MK7 w suplementach - wystarczy przyjmowanie 1 x dziennie w dawce min. 200 µg.

Wit. D3 winna być podawana razem z wit. A, ponieważ potrzebują się wzajemnie do funkcjonowania receptorów komórek. Receptory wit. D znajdują się na każdej komórce, każdego narządu. Odpowiednia dawka witaminy D jest gwarancją dostarczenia jej do mitochondriów. Dlatego suplementacja powinna być codzienna, a jej dawka zmieniać się tylko w zależności od pory roku czy poziomu metabolitu wit. D3, (określanego jako 25(OH)D) badanego w surowicy. Jej optymalny ochronny poziom we krwi powinien wynosić 60 ng/ml. Poziom poniżej 20 ng/ml należy uznać za zdecydowanie niewystarczający, a poniżej 10 ng/ml sprzyja powstawaniu komórek nowotworowych. W jądrze komórkowym wit. D3 i A, po związaniu z DNA, uruchamiają syntezę cząsteczek antywirusowych i antybakteryjnych (np. defensyna, katelicydyna). Związki te osłaniają błony śluzowe oskrzeli, także żołądka, jelit i narządów moczowo-płciowych. Wit. D3 jest strażnikiem prawidłowo przebiegających przemian, a tym samym zdrowia wszystkich narządów. Według badań osoba dorosła winna przyjmować 4000 IU dziennie systematycznie a osoby starsze do 8000 IU. Bezpieczna dawka to nawet do 20 000 IU (przyjmowanie tej dawki zależy od poziomu wit. D we krwi).

Wit E jest przeciwutleniaczem, który chroni przed stresem oksydacyjnym (ROS) i uszkodzeniem komórek, wywoływanym przez wolne rodniki (ROS). Powstają one w każdej komórce podczas "produkcji" ATP. Dawki w zależności od wieku od 6 - 50 mg. Przyswajanie tej witaminy wspomaga wit. A oraz kompleks wit. B.

Minerały

Cynk Zn odpowiada za wydzielanie hormonów przez grasicę, jest jej aktywatorem. Hormony te są niezbędne do aktywacji komórek odpornościowych - limfocytów T i komórek NK. Brak cynku to nawracające infekcje wirusowe górnych dróg oddechowych. Ważną funkcją jego jest hamowanie wolnych rodników (ROS). Jest więc silnym przeciwutleniaczem. Umożliwia komunikację międzykomórkową układu immunologicznego. Poprawia natlenienie.

W przypadku infekcji szybsze dostarczenie jonów Zn do komórki reguluje kwercetyna, związek z grupy flawonoidów roślinnych. Posiada właściwości przeciwzapalne (hamuje powstawanie cytokin prozapalnych), przeciwmiażdżycowe i antyoksydacyjne. Stwierdzono także jej właściwości przeciwwirusowe oraz antynowotworowe. Dawka kwercetyny - do 500 mg/ dz.

Drugi organiczny związek chemiczny z rodziny flawonoidów współdziałający z cynkiem to - galusan epigallokatechiny (EGCG). Występuje popularnie w zielonej herbacie, jest także silnym przeciwutleniaczem. Jego dawka - do 400 mg/dobę. Oba związki to tzw. jonofory czyli przekaźniki, przenoszące Zn do wnętrza komórki.

Norma cynku we krwi to 70-120 µg/dl. Stwierdzony jego niedobór uzupełniamy suplementacją do 40 mg dziennie. Przy zakażeniach wirusowych dawka może sięgać do 100 mg. Profilaktycznie stosujemy 15 mg 1 x dz. Robiąc przerwy 2 tygodniowe. Zawsze popijając dużą ilością wody po posiłku. Formy wodoroasparginian cynku, cytrynian cynku to formy organiczne najlepiej przyswajalne. Zn może wchodzić w reakcje z przyjmowanymi lekami na nadciśnienie (angiotensyny), z antybiotykami z grupy tetracyklin, z lekami moczopędnymi. Osoby pijące często alkohol mogą mieć jego niedobór, ponieważ alkohol zwiększa wydalanie Zn z moczem. Zn obniża wchłanianie miedzi Cu i żelaza Fe. Profilaktycznie może być stosowany łącznie z Cu. Nie powinno się go stosować razem z wapniem Ca.

Selen (Se) Jest niezbędny do prawidłowego działania wielu enzymów.Pomaga usuwać wolne rodniki (ROS). Odgrywa ważną rolę w procesieodporności organizmu. Znana jest rola tego pierwiastka w zwalczaniu schorzeń wirusowych. Okazał się skuteczny w zmniejszaniu zjadliwości wirusa grypy, u chorych na AIDS czy w wirusowym zapaleniu wątroby typu C. Poziom aktywności przeciwutleniaczy takich jak: peroksydazy glutationowe i reduktazy tioredoksynowe - są to enzymy wspierające ochronę immunologiczną organizmu - również zależy od selenu i przy jego niedoborze ulega obniżeniu.

Stosowany profilaktycznie w dawce:dorośli 200 µg, dzieci 50 µg, przed posiłkiem (nie łączyć z witaminą C).

Magnez (Mg) Jest jednym z najważniejszych minerałów organizmu. Odpowiada za prawidłową pracę ponad 300 enzymów tzw. magnezozależnych. Każda komórka posiada receptory wychwytujące Mg. Bierze udział w przemianie węglowodanów, białek oraz tłuszczów. Mitochondria potrzebują magnez prawie na wszystkich etapach przemian. Bez Mg nie powstanie energia ATP. Warunkuje więc dostawę energii do komórek organizmu w tym do komórek układu odpornościowego.

Głównie znajduje się wewnątrz komórki, dlatego oznaczenie jego poziomu w surowicy krwi nie odzwierciedla jego niedoboru w komórkach. Magnez jest minerałem odpowiedzialnym za sprawne działanie układu naczyniowo-sercowego, stabilizuje funkcje układu nerwowego, jest niezbędny do prawidłowego przenoszenia impulsów nerwowych oraz do uwalniania insuliny przez komórki trzustki. Warto pamiętać, że Mg współpracuje z potasem (K) i sodem (Na). Musi też istnieć równowaga pomiędzy Mg, wapniem (Ca), oraz fluorem (F). Fluor wchodzi w enzymach magnezozależnych w miejsce Mg i blokuje je, a tym samym blokuje metabolizm komórki a więc energię ATP. Dobowe zapotrzebowanie zależy od wieku, płci i aktualnego stanu organizmu. Przeciętna dawka dla dorosłego człowieka wynosi około 300-400 mg/dobę

Czysty magnez nie jest dostępny dla organizmu. Popularny jest cytrynian magnezu. Przyswajalność zwiększa obecność wit B6, D3, A oraz Zn, Cu, Mn, K. Wg ostatnich badań kawa nie jest wrogiem Mg. Największym jego wrogiem jest stres, brak snu, ciężka praca fizyczna oraz niektóre leki na nadciśnienie, kortyzon, preparaty antykoncepcyjne, środki przeczyszczające, leki immunosupresyjne, leki przeciwreumatyczne i przeciwcukrzycowe oraz blokery pompy protonowej.

Wszystkie suplementy powinny być w odpowiednio dużej dawce aby substancja czynna mogła dotrzeć do mitochondriów. Nie powinny posiadać żadnych zanieczyszczeń obcymi preparatami chemicznymi czy szkodliwą mikroflorą. Preparaty produkowane z zachowaniem najwyższych standardów jakości to tzw. mitoceutyki. Ponadto takie suplementy powinny być bez substancji wypełniających takich jak np: celuloza mikrokrystaliczna czy hydroksypropylometyloceluloza, kwas stearynowy, bez dodatków smakowych, koloryzujących, substancji przeciwzbrylających jak krzemionka, dwutlenek krzemu, czy innych związków chemicznych jak siarczki, tlenki, dwutlenki. Czyli bez tzw. substancji pomocniczych czy konserwantów.

Co uszkadza system odpornościowy???

Brak aktywności fizycznej, pogarszający wydolność oddechową i pojemność życiową płuc.

Leki immunosupresyjne uszkadzają mitochondria.

Leki przeciwbólowe/przeciwreumatyczne, takie jak indometacyna, diklofenak i paracetamo.

Leki obniżające poziom cholesterolu.

Inhibitory pompy protonowej.

Leki psychotropowe.

Beta-blokery.

Preparaty na obniżenie ciśnienia.

Nieustanny stres.

Brak snu mocno ogranicza nocną biosyntezę immunoglobulin.

Maski osłaniające nos i usta stają się wylęgarnią bakterii, grzybów i wirusów oraz sprzyjają rozwojowi kwasicy oddechowej.

Należy pamiętać, że obfita podaż tlenu wpływa stymulująco na wirusowe zapalenie oskrzeli, powodując rozszerzanie się stanu zapalnego na głębsze obszary dróg oddechowych (tlenoterapia, respirator).

Każde natlenienie nasila powstawanie destrukcyjnych reaktywnych form tlenu (ROS) i tym samym wymaga zwiększenia ochrony antyoksydacyjnej (kwasu alfa liponowego, glutationu, wit C). Witamina C jest jednym z niewielu przeciwutleniaczy, który nawet w wysokich dawkach nie wywołuje efektów prooksydacyjnych, ponieważ utleniona witamina C (kwas dehydroaskorbinowy) jest stabilna i nie podkrada elektronów.

Opracowała

Prof.zw.dr hab.n.med. Krystyna Lisiecka-Opalko