UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ Z GRAFIKĄ:

Braki pojedynczych czynników powodują zaburzenia w pracy kolejnych kompleksów, prowadząc do wielu problemów. Często rozwinięcie się stanu zapalnego jest tylko kwestią czasu. Te małe organelle są najbardziej narażone na zniszczenie spowodowane przez wolne rodniki. Biochemicy i biolodzy coraz częściej twierdzą, że im więcej prawidłowo pracujących mitochondriów w tkankach, tym lepszy ogólny stan zdrowia, tym mniej schorzeń przewlekłych. Wolne rodniki powstają w czasie reakcji biochemicznych zachodzących w poszczególnych kompleksach mitochondriów każdej komórki, a są to: Rodnik ponadtlenkowy O2 oraz Hydroksylowy OH.

Warto dodać, że im więcej komórka wytwarza energii ATP (adenozynotrójfosforan), tym więcej powstaje reaktywnych form tlenu ROS. Cząsteczka ATP ulega w komórce rozpadowi uwalniając energię potrzebną do pracy, jaką dana komórka ma do wykonania. Po uwolnieniu energii przekształca się w ADP (adenozynodifosforan) i wraca do mitochondrium. Reakcja ta nie mogłaby zaistnieć bez koenzymu Q10. Określany jest on mianem kluczowej substancji mitochondrialnej. Brak koenzymu Q10 spowoduje cały szereg zaburzeń, w tym brak możliwości ponownego wytworzenia ATP z ADP. Łańcuch oddechowy obok ATP dostarcza energię cieplną wykorzystywaną do zachowania temperatury.

Zakwaszenie środowiska komórki przyczynia się do powstania rodnika - OH.

Oba rodniki są bardzo aktywne, reagują także ze sobą oraz z innymi substancjami komórki powodując chaos, a tym samym wiele uszkodzeń.

Duża ilość rodników OH prowadzi do stanu zapalnego komórki, kolejnych komórek, a nawet całego narządu. Warto podkreślić, że komórki kontaktują się ze sobą i stan ten może przenosić się do kolejnych narządów.

Jak komórki radzą sobie z tym problemem?

Dzięki mechanizmom naprawczym czyli antyutleniaczom.W przypadku dobrze pracującej ochrony komórki (analizując bardzo ogólnie), agresywne wolne rodniki zostają przetworzone na nieszkodliwą wodę. Dzieje się to tylko wówczas, kiedy mamy dostateczną ilość pierwiastków takich jak: Zn, Cu, Fe, Se, Mn.

Szczególną ochronę mają mitochondria ze strony glutationu, uważanego za jeden z najważniejszych przeciwutleniaczy obok koenzymu Q10. Wraz z wiekiem spada produkcja koenzymu Q10. Glutation jest syntetyzowany w wątrobie, ale tylko w obecności określonych aminokwasów (cysteiny, glutaminy, glicyny) oraz ważnego pierwiastka - Mg, a także w obecności energii ATP. Jeśli zabraknie energii, to spada również produkcja glutationu, a zużyty (utleniony) musi zostać z komórki usunięty. Do tej reakcji potrzebny jest enzym reduktaza glutationowa, jednak aby mogła działać potrzebuje witamin B2, B3 oraz dużej ilości witaminy E i C. Przed wolnymi rodnikami ochrania wątrobę także melatonina.

Kolejnym wolnym rodnikiem organizmu jest tlenek azotu (NO). Jest to gaz, który mogą syntetyzować wszystkie komórki. Wielu komórkom jest on bardzo potrzebny, współuczestniczy w krzepnięciu krwi, jest niezbędny w rozwoju układu nerwowego,

odpowiada za zdolność jelit, tętnic czy oskrzeli do kurczenia się i rozkurczania.

Rodnik ten jest też niezbędny w układzie odpornościowym niszcząc bakterie, grzyby czy niektóre pasożyty.

Występując jednak w zwiększonej ilości może stać się niebezpiecznym, niszczącym wolnym rodnikiem. Wchodzi on szybko w reakcję z takimi pierwiastkami jak Mn, Ko, Cu, Fe, Se, Mo, unieczynniając je. Pierwiastki te są wykorzystywane przez enzymy. Tym samym brak ich obecności spowoduje, że działanie wielu enzymów może zostać zahamowane, a przemiany w mitochondrium zablokowane. Duża ilość wolnych rodników NO może spowodować brak energii nie tylko w poszczególnych komórkach, ale w całym organizmie.

Kolejny problem pojawia się jeśli jest zbyt dużo wolnych rodników NO i O2. Powstaje wówczas bardzo groźny rodnik nadtlenek azotynu. Unieczynnia on enzymy i białka, powodując poważne zakłócenia we wszystkich układach organizmu. Pogarsza się:

rozkład cholesterolu, utrudniona zostaje synteza hemoglobiny, powstają problemy hormonalne, problemy ze strony serca, wątroby, nerek, a głównie problemy z układem nerwowym. Tak więc powstają początkowo ukryte, bezobjawowe, przewlekłe stany zapalne odpowiedzialne za wiele schorzeń ogólnoustrojowych. Trudne do zdiagnozowania diagnostyką refundowaną przez NFZ.

Skąd się bierze nadmiar wolnych rodników NO, a zwłaszcza nadtlenku azotynu

w organizmie?

Odpowiedzi jest wiele, jednak najczęściej wskazanie pada na codzienne odżywianie. Współczesna żywność jest bogata w związki azotu, który zdecydowanie w pierwszej kolejności szkodzi włóknom nerwowym. Azotany nie są trujące i prawie w całości wydalane przez nerki i jelito, jednak w pewnych warunkach, w obecności bakterii jelitowych, mogą ulec przekształceniu w azotyny. Unieczynniają one hemoglobinę przekształcając ją w methemoglobinę, która przestaje transportować tlen. Badania biochemiczne zwracają uwagę na brak witaminy C, która może spowodować, że NO będzie przekształcać się w jelicie w nitrozoaminy, jeszcze bardziej agresywne związki, którym przypisuje się właściwości rakotwórcze.

Duża ilość NO może znajdować się w tkance tłuszczowej ludzi otyłych. Tkanka tłuszczowa uwalnia NO wywołując stres nitrozacyjny, który zużywa obecną w organizmie witaminę B12, wywołując dość szybko dodatkowe problemy z układem nerwowym. Zaburzeń wywołanych przez związki azotu może być wiele w zależności od stanu organizmu.

Należy podkreślić, że osoby, które mają zbyt dużo rodników NO, to z każdą dodatkowo wyprodukowaną cząsteczką hamują jego śródbłonkową produkcję, sprzyjając powstawaniu miażdżycy naczyń. NO prowadzi też do powstania stanów zapalnych nie tylko w przewodzie pokarmowym, ale też w układzie kostno-stawowym. Nie można zapominać o permanentnym stresie, który dziś jest rozpoznawalny ale jakże trudny do usunięcia. Za jego przyczyną mogą pojawić się takie objawy jak:

wysoki puls spoczynkowy, kołatanie serca, skaczące ciśnienie, nadmierna potliwość i wiele innych.

Czy nasz organizm wysyła symptomy?

Każde uszkodzenia mitochondriów mogą być sygnalizowane, jednak nie zawsze rozpoznawane i kojarzone z zaburzeniem w organizmie.

Pierwsze symptomy takie jak: zmęczenie, stan zupełnego wyczerpania wieczorem, uczucie stałego zimna, wrażliwość na przeciągi, zwiększone zapotrzebowanie na sen powinny być alertem.

Jeśli stopień uszkodzeń mitochondriów będzie wzrastał, pojawią się dalsze dolegliwości ze strony: układu nerwowego, sercowo naczyniowego, mięśniowego, a więc tych, które potrzebują największej ilości energii. Pojawiają się problemy z pamięcią, koncentracją uwagi, rozkojarzenie, brak zapamiętywania, tzw. mgła mózgowa, częste bóle głowy czy nawet migreny, zwiększona drażliwość. Objawów zgłaszanych przez pacjentów jest dużo więcej. Dość często zgłaszana jest niska temperatura ciała w zakresie 35,6°C - 36°C czasem lekko podwyższona jak np. 37,2°C - 37,5°C. Inne problemy to: brak wypoczynku po nocy, nietolerancja alkoholu, zaburzenia snu, trudności z zasypianiem, ograniczona wydajność umysłowa, brak zręczności, skurcze żołądka o niejasnym podłożu itp. Jakże często te objawy słyszymy od pacjentów zgłaszających się na zabiegi stomatologiczne. Nie zgłaszają się do lekarza pierwszego kontaktu uważając, że nie są to choroby na które lekarz znajdzie antidotum. Mają rację, gdyż zazwyczaj nie ma on możliwości zdiagnozowania zaburzeń mitochondrialnych. Nie ujawnią się w badaniu laboratoryjnym finansowanym przez NFZ Wczesne objawy wszyscy lekceważymy. Dopiero poważne bóle stawów, bóle mięśniowe, czy ujawniające się choroby przewlekłe, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, zmuszają do szukania pomocy.

Podsumowując

1.Bez tych organelli komórkowych jakimi są mitochondria nie ma życia.

Wolne rodniki są wszechobecne we wszystkich komórkach całego organizmu.

Czy wywołają schorzenia, zależy od nas. Nasze komórki nie żyją na lekach, leki im szkodzą.

2.Refundowana przez NFZ diagnostyka laboratoryjna nie diagnozuje problemów komórki.

Współczesne laboratoria są w stanie to wykonać. Z uwagi na to, że nie korzysta się z nich na co dzień, są bardzo drogie. Muszą być refundowane i stosowane, o to należy się upominać. Pozwoli to na szybką analizę zaburzeń, a także szybką ingerencję w środowisko komórki, dostarczając jej brakujących ogniw pod postacią minerałów, aminokwasów czy witamin. To wyrówna homeostazę środowiska, likwidując ukryte przewlekłe stany zapalne, tak często bagatelizowane w ich wczesnym stadium.

Opracowanie

Prof. zw. dr hab. n. med. K. Lisiecka - Opalko