Profilaktyka i leczenie
Hirudotarapia jest naturalną metodą wspomagania leczenia różnych dolegliwości przy użyciu pijawek lekarskich. W Międzynarodowej Klasyfikacji Procedur Medycznych ICD-9, jest zakwalifikowana pod nr 99.991 jako Terapia pijawkowa. W PKD ma kod 86.90 D - Działalność paramedyczna.
W Polsce Gabinety Hirudoterapii podlegają kontroli Sanepidu od 2011 roku. W niektórych krajach europejskich, np. w Niemczech, pewne zabiegi hirudoterapii są refundowane. W USA pijawka jest uznana jako lek.
Do zabiegów stosuje się wyłącznie pijawki pochodzące z hodowli i posiadające świadectwo pochodzenia. Są one wykorzystane tylko raz - po zabiegu są uśmiercane (utylizowane).
Pijawki były znane i wykorzystywane już 2000 lat p.n.e. Świadczą o tym malowidła z egipskich grobowców, jak również najstarsze zachowane traktaty medyczne. Zabiegi traktowano jako naturalny upust "złej krwi".
Stosowane były we wszystkich nurtach w historii medycyny. W medycynie ajurwedyjskiej ( Avicenna), w Grecji używał ich Hipokrates, w Rzymie Galen. W średniowieczu leczył nimi Paracelsus.
Pijawka medyczna jest źródłem ponad 100 biologicznie aktywnych substancji, wydzielanych w gruczołach ślinowych pijawki. Nazywamy je hirudozwiązkami. Międzynarodowa nazwa to SGS (Salivary Glands Secretion).
Najbardziej znanym jest hirudyna (wyizolowana w połowie XX wieku), posiadająca właściwości przeciwzakrzepowe, będąca silnym inhibitorem trombiny. Odkrycia jej dokonał w 1884 roku John B. Haycraft.
W skład wydzieliny gruczołów ślinowych pijawki, czyli hirudozwiązków, wchodzą:
- inhibitory krzepnięcia krwi: wspomniana już hirudyna, antystazyna, inhibitory transglutaminaz osoczowych
- substancje hamujące agregację płytek krwi: apyraza, saratyna, kalina,
- destabilaza- rozkłada stabilną fibrynę w zakrzepie, powoduje wzrost komórek nerwowych
- PC-LS-czynnik regulujący ciśnienie tętnicze krwi
- hementyna i hementeryna o działaniu fibrynolitycznym
- triglicerydaza, esteraza cholesterolowa, które rozkładają triglicerydy i cholesterol
- bdeliny i egliny działające przeciwzapalnie
- neuroprzekaźniki: serotonina, dopamina, acetylocholina, histamina
- endorfiny
- steroidy: kortyzol, progesteron, testosteron, estradiol, dehydroepianodrosteron
- antyelastazę rozkładającą elastynę
- czynniki hamujące wzrost mikroorganizmów: chloromecytyna, hialuronidaza, kolagenaza
Tak zróżnicowany skład wydzieliny pijawki powoduje, że hirudoterapia - terapia pijawką lekarską -znajduje zastosowanie w bardzo wielu chorobach i schorzeniach. Bezwzględnym przeciwwskazaniem do terapii pijawką lekarską jest hemofilia i zaburzenia układu krzepliwości krwi.
W chorobach układu sercowo-naczyniowego stosujemy przy: chorobie niedokrwiennej serca, nadciśnieniu tętniczym, miażdżycy, żylakach kończyn dolnych, zakrzepowych zap. żył, po udarach niedokrwiennych.
W chorobach układu kostno-mięśniowego: bólach kręgosłupa, zapaleniach stawów, obrzękach, zwichnięciach, stłuczeniach, zapaleniach ścięgna Achillesa, krwiakach pourazowych.
W chorobach ginekologicznych: zapaleniach przydatków, endometriozie, mięśniakach macicy, policystycznośći jajników, torbielach.
W chorobach urologicznych: przerost gruczołu prostaty, zaburzenia erekcji, zapaleniu jąder, kamicy nerkowej.
W chorobach neurologicznych: rwa kulszowa, zespół cieśni nadgarstka, neuralgia nerwu twarzowego i trójdzielnego, łokciu "tenisisty".
Pijawki stosujemy też przy leczeniu "stopy cukrzycowej" (niejednokrotnie razem z larwoterapią). Zabiegi te często są traktowane jako "ostatnia deska ratunku" przed grożąca amputacją. A im wcześniej rozpoczniemy terapię, tym efekty są lepsze. Stosujemy pijawki we wszystkich trudno gojących się ranach i owrzodzeniach troficznych, półpaścu, migrenach, szumach w uszach, bólach barków i szyi, cyście Bakera, haluksach.
Niezastąpione są przy leczeniu hemoroidów.
Pijawki stosuje się też w okulistyce, np. przy jaskrze, w celu obniżenia ciśnienia śródgałkowego, w zapaleniu tęczówki, naczyniówki.
Hirudoterapia przynosi pozytywne efekty w leczeniu zaburzeń miesiączkowania i leczeniu niepłodności zarówno u kobiet jak i u mężczyzn.
Badania kliniczne wykazały korzystny wpływ hirudoterapii na stężenie lipidów. Zabiegi normalizują poziom całkowitego cholesterolu, zapobiegają również tworzeniu się płytek miażdżycowych, a istniejące rozpuszczają.
Pijawki używane są również w kosmetologii, spowalniając proces starzenia się skóry. Hirudoterapia przynosi również dobre efekty w leczeniu cellulitu, egzem, przebarwień skóry.
Bardzo ważną rolę pijawki pełnią po zabiegach chirurgicznych i replantacjach, ponieważ minimalizują, a często nawet zapobiegają powikłaniom zakrzepowo -zatorowym. W tych przypadkach stosowane są na niektórych oddziałach szpitalnych w Polsce. Zależy to od decyzji ordynatora. Powrót pijawki do medycyny szpitalnej zawdzięczamy słoweńskim lekarzom (M. Derganc i F.Zdravic), którzy w 1960 roku w British Journal of Plastic Surgery opisali działanie pijawek położonych na płat skórny użyty w rekonstrukcji ubytku tkanek w wyniku urazu. W latach 70 ubiegłego wieku pojawiło się dużo prac (szczególnie we Francji) o wykorzystaniu pijawek w mikrochirurgii i chirurgii ręki, replantacji palców, uszu, mikrochirurgicznych zespoleniach naczyń, bezsprzecznie potwierdzając fakt przydatności pijawek we współczesnej medycynie. W Polsce prekursorem stosowania pijawek w replantacji na oddziale szpitalnym był dr Maciej Paruzel, pracujący w Szpitalu Powiatowym w Trzebnicy.
Terapia pijawką lekarską jest metodą naturalną i bezpieczną. Korzystnie wpływa na cały organizm, cieszy się coraz większym zainteresowaniem.
Jarosław Tobolewski
dyplomowany hirudoterapeuta, lekarz weterynarii, członek zwyczajny PSNLiN
